تندیس پهلوان احمد وفادار، مشهدی‌ها را با این کشتی‌گیر بزرگ آشناتر کرد
میان صحبت‌های شهروندانی که سرگرم روزمرگی‌ها شده‌اند به‌سختی می‌توان چند عبارت مستند از زندگانی پهلوانی بیرون کشید که نخستین اهداکننده بازوبند پهلوانی به حرم امام‌رضا (ع) بود.
مشهدی‌بودن قهرمانان بزرگی، چون پهلوان وفادار، خاندان خادم، خاندان قشنگ و... که روزی در همین آب و خاک متولد شدند و خوش درخشیدند بر این مطلب گواه است که این شهر با منش پهلوانی پیوندی دیرینه دارد.
اما در کوچه‌پس‌کوچه‌های همین شهر که قدم می‌زنی، میان زرق و برق تصویر‌ها و نام‌های نشسته بر تابلو‌های خیابان‌ها، نام پهلوانان کم فروغ است؛ چه آن‌ها که هنوز زنده‌اند و باید بودنشان در شهر را قاب طلا بگیریم و چه آن‌ها که رفته‌اند و حسرت داشتنشان را فقط بر دلمان داریم.
انگار این کم‌لطفی حتی در بین خاطر سپرده‌های شهروندان هم رخنه کرده که وقتی سراغ پیر و جوان این شهر می‌رویم و می‌خواهیم خاطره‌ای هر چند کوتاه از پهلوان اول شهرشان که خودشان زمان او را درک کرده‌اند یا درباره بزرگ‌مردی‌هایش که دیده یا شنیده‌اند بگویند، متوجه می‌شویم میان صحبت‌های شهروندانی که سرگرم روزمرگی‌ها شده‌اند به‌سختی می‌توان چند عبارت مستند از زندگانی پهلوانی بیرون کشید که نخستین اهداکننده بازوبند پهلوانی به حرم امام‌رضا (ع) بود.
شاید یکی از عواملی که باعث‌شده خاطرات غرورآفرین و انگیزه‌بخش پهلوانان در میان مردم کم‌رنگ شود کم‌توجهی مسئولان به زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره نام‌آوران بزرگ شهرمان است. وقتی در هیچ کوچه و خیابان و میدانی نام بزرگان کشتی را نمی‌توان یافت چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم که جوانان ما با غرور از گذشته شهرشان یاد کنند و روحیه جوانمردی را در وجود خود زنده نگه دارند.
قرار گرفتن تندیس پهلوان وفادار، بر میدان کوچکی در بولوار هاشمیه مشهد باعث شده مردم بیشتر با این پهلوان پرآوازه شهر بیشتر آشنا شوند.
با نمود پهلوانان، پهلوان‌منشی باب می‌شود
محمدعلی یزدی یکی از کاسبان جوان مشرف به میدان پهلوان وفادار می‌گوید: قرار دادن تمثال این قهرمانان در جای جای شهر یکی از مطالبات ماست. هنگامی که تندیس و سردیس پهلوانان به همراه زندگی‌نامه و کسب افتخاراتشان در مناطق مختلف شهر وجود داشته باشد، ما جوانان ترغیب می‌شویم تا راه و رسم پهلوانان را در زندگی خود اجرا کنیم.
به عقیده او که پیش از نام‌گذاری این میدان شناختی از این پهلوان بزرگ نداشته‌است روایت پهلوانان مشهدی برای جوانان و نوجوانان امروز بسیار تأثیر تربیتی مثبتی خواهد داشت. او می‌گوید: این خیلی بد است که جوانی مانند من که می‌داند این پهلوان از بزرگان شهر ماست، اطلاعات دقیقی از افتخارآفرینی‌هایش نداشته باشد.
جای اسم‌های تکراری خیابان‌ها نام پهلوانان را بگذارند
سینا صمصامی که در قنادی نزدیک میدان فعالیت دارد هم می‌گوید: مسئولان به جای قرار دادن این همه اسم تکراری روی خیابان‌ها و کوچه‌ها و میادین شهر، که باعث سردرگمی مردم در پیداکردن نشانی می‌شود بهتر است نام این پهلوانان را قرار دهند تا هم از نظر فرهنگی بتوانند کاری کرده باشند و هم نام آن‌ها را زنده نگه داشته و به افتخارات آن‌ها احترام گذاشته باشند.
او ادامه می‌دهد: «وقتی ما جوانان ببینیم که به قهرمانان قدیمی احترام گذاشته می‌شود، تشویق می‌شویم تا به دنبال ورزش و کسب قهرمانی باشیم، اما زمانی که ببینیم بزرگان شهرمان به راحتی از یاد می‌روند ما هم انگیزه‌ای نخواهیم داشت.»
هیچ چیز از زندگی پهلوان وفادار نمی‌دانم
محمدرضا خیاط، فروشنده قنادی، تعریف می‌کند: «هر بار برای ورزش به پارک ملت می‌روم تندیس‌های آنجا کلی حالم را خوب می‌کند و حس خوب دانستن درباره زندگی‌نامه آن مشاهیر به وجدم می‌آورد. اگر این‌کار درباره پهلوانان هم انجام شود و تندیس و شرح زندگی و کسب افتخارشان را در شهر ببینیم در احساس غرور و ایجاد انگیزه ما تأثیر زیادی دارد. در حالی که اکنون فقط می‌دانم که وفادار، کشتی‌گیر بزرگی بوده و هیچ چیز دیگری درباره زندگی او نمی‌دانم.»
پهلوانان الگو‌های خاموش شهر شده‌اند
منصور نجاتیان از شهروندان ریش‌سپید خیابان هفتم‌تیر که علاقه‌مند است نام پهلوانان دوره جوانی خود را بیشتر در شهر ببیند نیز می‌گوید: «ما به بزرگانی، چون خادم، شیرخدا، وفادار و شورورزی افتخار می‌کنیم، اما سال‌هاست که گرد فراموشی بر نام آنان نشسته و حتی گاهی به‌سختی به خاطر می‌آوریم که چه افتخاراتی را برای ما و شهرمان به ارمغان آورده‌اند. پهلوانان الگو‌های خاموش شهر شده‌اند. وقتی ما و هم‌نسلانمان الگو‌های بزرگ دوره خود را فراموش کرده‌ایم چگونه می‌توانیم آموزه‌های آنان را برای فرزندانمان بازگو کنیم و از آن‌ها بخواهیم شیوه جوانمردی را در پیش بگیرند؟»
او ادامه می‌دهد: «ما سال‌هاست منتظریم تا مسئولان در این زمینه قدمی بردارند و به معرفی هرچه بیشتر پهلوانانمان بپردازند.»
مردانگی و تواضعش را خوب به یاد دارم
پرویز نیک‌بین‌مقدم، پیرمرد مهربانی که اوقات روزانه خود را در بوستان لاله سپری می‌کند و به سختی خاطرات گذشته‌اش را به یاد می‌آورد با شنیدن نام وفادار به وجد آمده و می‌گوید: «من از پهلوان وفادار فقط مردانگی و تواضع را خوب به یاد دارم. حتی به خاطر ندارم چه چیزی او را در ذهن و قلب من جاودان ساخته است، اما می‌دانم کشتی‌گیر اهل قوچان بود که ابتدا کشتی چوخه می‌گرفت و سپس به مشهد آمده و کشتی آزاد را در مسیر حرفه‌ای خود قرار داد. برای من در دوران جوانی یک اسطوره بود.»
او با حسرت ادامه می‌دهد: «ای کاش در هرجای این شهر که قدم می‌گذاشتم عکس و خاطره قهرمانان نوجوانی‌ام را می‌دیدم تا احساس فراموشی، خاطراتم را کمرنگ‌تر نکند.»
باید تندیس پهلوانی مثل وفادار در ورودی‌های شهر هم باشد
مجتبی کرباس‌فروشان نیز که در پارکی در نزدیکی میدان وفادار اوقاتش را در کنار دوستانش می‌گذراند اعتقاد دارد که باید تندیس و سردیس پهلوانان بزرگ در ورودی‌های اصلی شهر نصب شود و تصریح می‌کند: «وفادار و امثال او هویت شهر ما هستند. همان‌طور که برای شهدا و بزرگان مذهبی و علمی ارزش قائل هستیم و خاطرشان را گرامی می‌داریم باید به این پهلوانان که پرچم ایران را در تمام دنیا به اهتزاز درآورده‌اند نیز احترام بگذاریم.»
او ادامه می‌دهد: «نام‌گذاری در این میدان کوچک شاید برای قدم اول مناسب باشد، اما باید کار‌های بعدی که مسئولان انجام می‌دهند در شأن این بزرگان باشد.»
هیچ کسی فکر نمی‌کرد پهلوان وفادار روزی این‌قدر غریب شود
در میان این همه افرادی که نه نام وفادار را شنیده‌اند و نه زندگی پرافتخارش را می‌شناسند، یا فقط شناخت کمی از این پهلوان پرآوازه دارند پیرمرد ورزشکاری را می‌یابیم که وفادار را به‌خوبی به خاطر دارد. فرخ زردست خاطرات نوجوانی‌اش را با شعف فراوان این‌گونه بازگو می‌کند: «وفادار کشتی‌گیر قوچانی است، من کشتی او را در بیرجند دیده‌ام، به یاد دارم در سال‌های بسیار دور که فقط نوجوان بودم برای دیدن مسابقات کشتی که در مدرسه شوکتی بیرجند برگزار می‌شد سر از پا نمی‌شناختم.»
او با کمی تأمل ادامه می‌دهد: «مسابقه کشتی میان شورورزی و وفادار بود. به خاطر دارم که تماشای قدرت‌نمایی ۲ پهلوان نامدار برایم خیلی لذت‌بخش و هیجان‌انگیز بود.»
او با غرور توأم با اندوه ادامه می‌دهد: «وقتی وفادار حریف خود را در مدت کمتر از ۵ ثانیه ضربه فنی کرد و در رقابتی دیگر تختی بزرگ را هم شکست داد، هیچ کس فکرش را هم نمی‌کرد تاریخ او را به فراموشی بسپارد. نگذاریم پهلوان منشی به یغما رود!»
نشانی از میدان نبرد بر میدان هاشمیه
رئیس هیئت کشتی خراسان رضوی می‌گوید: سال گذشته به‌عنوان مطالبه عمومی جامعه کشتی به شورای اسلامی این پیشنهاد را دادم که میدانی به نام پهلوان احمد وفادار نام‌گذاری شود. مسعود ریاضی با اشاره به اینکه پهلوانان در قدیم در میادین شهر به نبرد می‌پرداختند، اظهار می‌کند: از ابتدای طرح نظر من این بود که نام‌گذاری بر روی خیابان یا کوچه نباشد بلکه میدان باشد که نام پهلوان با میدان وجه‌تسمیه بهتری نسبت به یک خیابان دارد.
برداشتن نام پهلوان از میدان کاری ناپسند است
وی به عظمت نام این پهلوان اشاره کرده و یادآور می‌شود: پهلوان وفادار صاحب بازوبند پهلوانی بوده و نماد مروت و پهلوانی در خراسان است. خیلی زودتر از این‌ها باید به احترام او نام‌گذاری در شهر انجام می‌شد. هر چند به اعتقاد مسعود ریاضی یک ورزشگاه باید به نام این ورزشکار بزرگ تعلق داشته باشد، اما بخش ناراحت‌کننده ماجرا این است که میدانی که پس از پیگیری‌های فراوان نام این پهلوان را بر خود دیده بود، پس از یک‌سال تخریب شده که این اتفاق بسیار ناپسند است.
این عضو شورای اسلامی شهر مشهد می‌گوید: با تخریب میدان و برداشتن نام پهلوان با ناراحتی جامعه کشتی روبه‌رو شدیم. این اقدام که به‌طور ناگهانی بولدوزر آورده و میدان را خراب کردند همه را شوکه کرده و احساس ناخوشایندی را به وجود آورد. در تماس‌هایی با شهرداری منطقه متوجه شدم که ازسوی سازمان ترافیک برای این میدان طرح ترافیکی درنظر گرفته شده و قرار است میدان تبدیل به تقاطع شود.
نصب تندیس در عرصه میدان اول بولوار هاشمیه
وی ادامه می‌دهد: پس از پیگیری‌هایی که انجام دادم بنا بر جبران این عمل شد و قول‌هایی مبنی بر پابرجابودن نام پهلوان وفادار در این مکان داده شد. شهرداری منطقه قول داده است که علاوه‌بر باقی‌ماندن نام این پهلوان در عرصه جدید که پس از پایان کار شهرسازی انجام می‌شود حتما تندیس و پیکره‌ای از پهلوان وفادار در این محل نصب شود.
ریاضی با تأکید بر اینکه منظور از میدان، فلکه و محل دور زدن نیست، تصریح می‌کند: میدان در مفهوم پهلوانی همان عرصه‌ای است که قابلیت انجام نبرد پهلوانان را دارد.
وی معتقد است: اگر شخصا این قضیه را پیگیری نمی‌کرد ممکن بود باز هم هیچ اثری از نام پهلوان در عرصه جدید نباشد.
این عضو شورای اسلامی شهر می‌گوید: پس از قول‌های شهرداری منطقه مبنی بر نصب تندیس پهلوان، با محمدحسین مأموریان مجسمه‌ساز معروف، در حضور خانواده پهلوان وفادار صحبت‌هایی داشتیم.
ریاضی می‌افزاید: برای اینکه ساخت مجسمه با المان‌های نوروزی تداخل زمانی نداشته باشد قرار شد که هرچه زودتر مراحل ابتدایی آغاز و همراه با اجرای طرح شهرسازی در میدان ساخت تندیس پهلوان نیز انجام شود.
ریاضی درباره ابعاد تندیس اظهار می‌کند: در ابتدا قرار بود تندیس در ابعاد مجسمه تختی و در انداره ۱.۵ متری باشد، ولی در طرح نهایی پیشنهاد تندیس ۳ متری داده شده است.
تندیس ۳ متری پهلوان وفادار ایستاده بر سنگ
محمدحسین مأموریان، مجسمه‌سازی که ساخت تندیس پهلوان وفادار را به عهده دارد درباره مراحل انجام این پروژه اظهار می‌کند: در گفت‌وگویی که از طریق دکتر ریاضی با خانواده پهلوان وفادار داشتم و ابلاغی از طرف خانه هنرمندان صادر شد، مقرر گردید که تندیسی در ابعاد سه‌متری ساخته شود به گونه‌ای که مجسمه روی سنگی خاص از کوه‌های اطراف مشهد قرار داده شود.
این هنرمند با اشاره به اینکه طرح اصلی و کلیات آن تا حدود زیادی انجام شده است، بیان می‌کند: مراحل اصلی ساخت انجام شده و فقط جزئیات باقی مانده است که بنا به قراری که داشته‌ایم تا ۲۰ بهمن امسال این‌کار به پایان خواهد رسید.
وی جنس مجسمه را از ترکیب سنگ و مواد رزین اعلام می‌کند و می‌گوید: اگر تخته سنگ مورد نظر برای پایه این مجسمه یافت نشود مقداری تغییر را در برنامه ساخت خواهیم داشت.
مأموریان با اظهار تأسف از ناشناس‌بودن این پهلوان در میان قشر جوان می‌گوید: من تا زمانی که برای انجام پروژه با خانواده پهلوان صحبت نکرده بودم شناختی از این قهرمان بزرگ ملی میهنی نداشتم، اما وقتی موضوع را با خانواده‌ام مطرح کردم پدرم به خوبی این قهرمان را به یاد داشت.
او ادامه می‌دهد: هم‌نسلان پدر من با غرور از خاطرات این پهلوان شهرشان یاد می‌کنند و از افتخارات او در کشور و جهان خاطرات زیادی را نقل می‌کنند. حتی یکی از خاطرات جالب این است که پهلوان وفادار جهان پهلوان تختی را هم در رزمی شکست داده و بازوبند پهلوانی را از آن خود کرده است.
مأموریان به نذر پهلوان وفادار برای اهدای بازوبند پهلوانی اشاره کرده و می‌گوید: به گفته قدیمی‌تر‌ها وفادار اولین پهلوانی بوده است که مدال‌ها و بازوبند خود را نذر امام رضا (ع) کرده و آن‌ها را به موزه آستان قدس رضوی تقدیم کرده است.
او با اظهار خرسندی از اینکه این طرح باعث آشنایی او با پهاوان و خانواده‌اش شده است می‌گوید: تلاش می‌کنم تا کار نهایی درخور شأن این پهلوان بزرگ باشد.
قدردانی خانواده پهلوان وفادار از اقدام شهرداری
به‌دنبال انتشار خبری با تیتر «نام پهلوان وفادار بر میدان اول هاشمیه خواهد ماند» که در شهرآرامحله شماره ۳۱۹ در تاریخ ۱۲ دی‌ماه به چاپ رسید، محمدرضا وفادار، پسر کوچک پهلوان، در صفحه اینستاگرام خود تصویر همان شماره شهرآرامحله منطقه ۹ را به‌عنوان تصویر یکی از پست‌هایش انتخاب کرد.
او در آن پست از شهرداری منطقه ۹ بابت این اقدام قدردانی کرد. محمدرضا وفادار در پست خود نوشته بود: «پس از گذشت ۱۴ سال از درگذشت پهلوان شهرمان و به همت دلسوزان ورزش استان نام میدانی در هاشمیه مزین به نام پهلوان وفادار شد. پس از تخریب میدان شبهاتی پیش آمد که آن همه تلاش و ممارست برای نام‌گذاری این میدان یک‌شبه به باد رفت... پیگیری‌های جناب دکتر ریاضی و دیگر دوستان نتیجه‌بخش بود و امروز ۱۲ دی ماه ۹۷ روزنامه شهرآرا به نقل از معاون محترم شهردار منطقه ۹، جناب مهندس ذبیحی، حکایت از ماندگاری نام و نصب سردیس پهلوان در محل یادشده دارد. تشکر ویژه دارم از جناب ریاضی و همکاران ایشان در شهرداری منطقه ۹». به سراغ او رفته و به‌عنوان نماینده خانواده وفادار پای صحبت‌هایش نشستیم.
محمدرضا وفادار این اقدام شهرداری منطقه ۹ را روزنه امیدی برای خانواده‌اش دانسته و می‌گوید: از اینکه پس از سال‌ها که نام پدرم به فراموشی سپرده شده بود قرار است نام او دوباره بر سر زبان‌ها بیفتد بسیار خوشحالیم.
او ادامه می‌دهد: تاکنون بار‌ها پیش آمده که کلنگ پروژه‌های مختلف با نام پدر من خورده، اما در پایان کار تصمیمات به‌گونه‌ای دیگر اتخاذ شده است. مثلا برای سالن شهید بهشتی یا مجتمع ثامن‌الائمه شاندیز قرار بود به نام پهلوان وفادار تابلو بخورد. حتی تابلو سر در مجتمع ثامن‌الائمه را با همین عنوان ساختند، اما در پایان کار این نام‌گذاری به سرانجام نرسید.
پهلوانان اسطوره‌های زمان ما هستند
او ادامه می‌دهد: زمانی که تابلو وفادار از میدان برداشته و میدان تخریب شد برای ما عجیب نبود، زیرا بار‌ها شاهد نادیده‌گرفته‌شدن نام پدرم بودیم، اما از طریق دکتر ریاضی متوجه شدیم که با پیگیری‌های هیئت کشتی و پیش‌کسوتان این رشته ورزشی، قرار است در حرکتی زیبا تندیس پهلوان وفادار ازسوی شهرداری منطقه در این عرصه نصب شود.
محمدرضا وفادار می‌افزاید: ما هم مثل دیگر علاقه‌مندان به پهلوانان دیارمان از اینکه هنوز می‌توانیم امید داشته باشیم که نام پهلوانان پرآوازه، زبانزد مردم شود بسیار خوشحالیم. پدر من برای بسیاری از قهرمانان بزرگ به‌عنوان اسطوره است. چندی پیش قهرمان بزرگ چوخه کشور پهلوان «جواد محجوب» که مدال‌هایش را به موزه آستان قدس رضوی تقدیم کرد، در مصاحبه‌اش گفت: زمانی که کودک بودم و به موزه حرم می‌رفتم، از دیدن مدال‌های تختی و وفادار به وجد می‌آمدم و آرزو داشتم من هم روزی مانند این بزرگان در موزه ویترینی داشته باشم.
محمدرضا وفادار در ادامه از قراردادی صحبت می‌کند که طبق آن تندیس پهلوان وفادار در حال ساخت است و می‌گوید: با پیگیری‌های دکتر ریاضی و طوماری که هیئت کشتی نوشته و درخواست زنده نگه داشتن یاد پهلوانان را داشته‌اند، مطلع شدیم که سازمان فرهنگی با محمدحسین مأموریان، هنرمند مجسمه‌ساز، قراردادی بسته است. او می‌افزاید: این مجسمه در ابتدا قرار بود ابعاد ۱.۵ متری داشته باشد، ولی تصمیمات نهایی خبر از تندیس ۳ متری می‌دهد.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
کوچه فرهنگی‌نشینان دانشجو 
زبان گویای هنر در بازارچه ناشنوایان خیاط در دانشجو 